Bỏng lạnh là gì và vì sao da lại bị tổn thương nặng khi tiếp xúc với nhiệt độ thấp? Thực tế, nhiều người chủ quan khi bị bỏng lạnh do chườm đá, tiếp xúc khí CO2 hay ở lâu trong môi trường lạnh, dẫn đến phồng rộp và hoại tử da. Việc không biết bị bỏng lạnh nên làm gì có thể khiến vết thương nghiêm trọng hơn, đặc biệt với vùng nhạy cảm như mặt hoặc tay. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu, cách xử lý bỏng lạnh đúng cách và biện pháp phòng ngừa hiệu quả để bảo vệ làn da.
Bỏng lạnh là gì?
Bỏng lạnh là tình trạng da và mô bị tổn thương khi tiếp xúc lâu với nhiệt độ thấp. Khi cơ thể tiếp xúc với không khí lạnh, đá lạnh hoặc chất làm lạnh như CO2, các mạch máu co lại khiến vùng da thiếu oxy và dinh dưỡng. Da bị bỏng lạnh sẽ chuyển màu trắng, xám hoặc tím, có cảm giác tê rát.
Nhiều người nhầm lẫn giữa bỏng nhiệt và bỏng lạnh, nhưng thực tế cơ chế hoàn toàn khác nhau. Bỏng lạnh có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào, đặc biệt là tay, chân, mặt hoặc tai. Với những trường hợp nặng, vùng da có thể bị phồng rộp hoặc hoại tử nếu không được xử lý kịp thời. Việc nhận biết sớm giúp giảm biến chứng và rút ngắn thời gian phục hồi.
Nguyên nhân và các yếu tố dẫn đến bỏng lạnh
Về nguyên nhân
Bỏng lạnh xảy ra khi da tiếp xúc trực tiếp với nhiệt độ thấp trong thời gian dài khiến mô và mạch máu bị tổn thương. Quá trình lưu thông máu bị gián đoạn, tế bào thiếu oxy, gây ra hiện tượng tê buốt, đổi màu hoặc phồng rộp.
Một số nguyên nhân chính gồm:
-
Tiếp xúc với vật cực lạnh như đá, kim loại đông lạnh, nước đá hoặc khí làm lạnh CO2. Đây là nguyên nhân phổ biến trong sinh hoạt và môi trường làm việc có nhiệt độ thấp.
-
Mặc quần áo không phù hợp với thời tiết, đặc biệt khi ra ngoài trời lạnh với trang phục ẩm, mỏng hoặc chưa khô, khiến cơ thể không giữ được nhiệt.
-
Ở trong môi trường lạnh kéo dài như gió rét, kho đông hoặc khu vực có nhiệt độ dưới -15°C. Ngay cả khi không có gió, cơ thể vẫn có thể bị bỏng lạnh nếu tiếp xúc lâu.
-
Sử dụng sai cách khi chườm đá hoặc bình xịt lạnh, dẫn đến bỏng đá lạnh hoặc bỏng lạnh CO2 chỉ trong vài phút.
Các yếu tố
Bỏng lạnh có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao hơn do đặc điểm sinh lý hoặc thói quen sinh hoạt. Các yếu tố làm tăng khả năng bị bỏng lạnh gồm:
-
Trẻ nhỏ và người cao tuổi có da mỏng, khả năng giữ nhiệt kém.
-
Người bị mất nước, hút thuốc lá hoặc uống rượu thường xuyên, khiến tuần hoàn máu kém đi.
-
Người đang sử dụng thuốc ức chế beta - thường dùng trong điều trị bệnh tim, làm giảm lưu lượng máu ngoại vi.
-
Bệnh nhân mắc các bệnh lý mạch máu, tiểu đường hoặc rối loạn thần kinh ngoại biên, khiến da dễ tổn thương khi tiếp xúc lạnh.
Triệu chứng của bỏng lạnh
Khi da bị bỏng lạnh, các dấu hiệu thường xuất hiện theo từng giai đoạn, từ nhẹ đến nặng. Việc nhận biết sớm giúp bạn xử lý bỏng lạnh đúng cách và tránh để lại sẹo hoặc tổn thương sâu dưới da. Một số triệu chứng thường gặp gồm:
-
Da tái nhợt hoặc chuyển sang màu trắng, xám, tím.
-
Cảm giác tê buốt, châm chích hoặc đau rát nhẹ.
-
Vùng da lạnh, cứng, mất cảm giác khi chạm vào.
-
Xuất hiện sưng, phồng rộp hoặc mụn nước khi làm ấm lại.
-
Da có thể bong tróc, nứt nẻ hoặc hoại tử nếu tổn thương nặng.
Sơ cứu xử lý bỏng lạnh đúng cách
Ngoài việc hiểu bỏng lạnh là gì và nguyên nhân gây ra, bạn cũng cần nắm rõ cách xử lý bỏng lạnh tại nhà để bảo vệ da kịp thời trước khi đến cơ sở y tế. Khi phát hiện vùng da có dấu hiệu tê rát, đổi màu hoặc phồng rộp, hãy thực hiện các bước sơ cứu sau:
-
Giữ ấm và bảo vệ vùng da bị tổn thương: Dùng vải khô, chăn ấm, quần áo dày hoặc khăn mềm quấn nhẹ quanh vùng da bị bỏng lạnh. Mục đích là tránh gió lạnh và giảm nguy cơ tổn thương thêm.
-
Làm ấm da từ từ: Với trường hợp nhẹ, hãy ngâm vùng da bị bỏng trong nước ấm khoảng 36-39°C trong 15-20 phút. Nhiệt độ nước cần được kiểm tra kỹ vì nước quá nóng có thể làm da bị bỏng lạnh tổn thương sâu hơn.
-
Không chà xát hay làm nóng mạnh: Tuyệt đối không dùng tay xoa bóp, không chườm bằng nước sôi, túi sưởi hay lửa. Việc ma sát có thể khiến tế bào da bị vỡ, tăng nguy cơ nhiễm trùng.
-
Băng gạc nhẹ nhàng: Sau khi làm ấm, lau khô và dùng gạc vô trùng băng lỏng vùng da bị thương. Không chọc mụn nước nếu có.
-
Giữ cơ thể ấm và bổ sung nước: Uống nước ấm giúp cải thiện tuần hoàn, hỗ trợ quá trình hồi phục.
-
Tránh sử dụng chất kích thích: Không uống rượu, bia hay hút thuốc vì những chất này làm giảm lưu thông máu, khiến vết thương lâu lành.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Nhiều người thường thắc mắc bị bỏng lạnh có nguy hiểm không và khi nào cần đến bệnh viện. Câu trả lời là có, đặc biệt nếu vết thương không được xử lý bỏng lạnh đúng cách hoặc lan rộng.
Sau khi đã xử lý bỏng lạnh tại nhà, bạn cần quan sát tình trạng da trong vài giờ đầu. Một số trường hợp bỏng lạnh nhẹ có thể tự hồi phục sau vài ngày, tùy cơ địa và mức độ tổn thương. Tuy nhiên, nếu vùng da có biểu hiện bất thường, việc đến cơ sở y tế là rất cần thiết.
Hãy đến gặp bác sĩ ngay khi có các dấu hiệu sau:
-
Vùng da bị bỏng lạnh đổi màu đen, tím sẫm hoặc mất cảm giác hoàn toàn.
-
Xuất hiện mụn nước, phồng rộp lớn hoặc chảy dịch.
-
Đau rát, sưng nề, tê buốt kéo dài sau khi đã làm ấm.
-
Cảm giác toàn thân ớn lạnh, run, choáng hoặc khó cử động ngón tay, ngón chân.
-
Bỏng lạnh da mặt, mũi, tai hoặc bộ phận sinh dục - đây là những vùng da nhạy cảm, dễ để lại sẹo.
Lưu ý quan trọng khi da bị bỏng lạnh
Sau khi xử lý bỏng lạnh, việc chăm sóc đúng cách giúp da nhanh hồi phục và hạn chế sẹo. Dưới đây là những lưu ý bạn cần ghi nhớ:
-
Giữ vùng da sạch, khô và thoáng khí.
-
Không chọc mụn nước hay bóc da bong.
-
Bôi kem dưỡng ẩm dịu nhẹ, tránh sản phẩm chứa cồn.
-
Che chắn kỹ khi ra nắng, hạn chế tiếp xúc ánh sáng mạnh.
-
Không bôi rượu thuốc, dầu nóng hay mẹo dân gian.
-
Theo dõi vết thương, nếu sưng đỏ hoặc đau tăng cần đi khám.
Kết luận
Trên đây là những thông tin giúp bạn hiểu rõ bỏng lạnh là gì, dấu hiệu nhận biết và cách xử lý bỏng lạnh an toàn. Khi bị bỏng lạnh, đặc biệt là các trường hợp do bỏng lạnh CO2 hoặc tiếp xúc trực tiếp với vật làm lạnh, bạn cần sơ cứu đúng cách và theo dõi kỹ để tránh tổn thương sâu. Nếu vết thương đau rát, đổi màu hoặc phồng rộp, hãy liên hệ ngay với Phòng khám Dr Dư Tuy để được hỗ trợ tư vấn, thăm khám và điều trị kịp thời. Chăm sóc đúng hướng dẫn sẽ giúp da bị bỏng lạnh phục hồi nhanh và hạn chế sẹo.
