Ung thư da là một trong những loại ung thư phổ biến nhất hiện nay và có thể xuất hiện ở bất kỳ ai, đặc biệt là những người thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Một trong những thắc mắc được nhiều người quan tâm là “Ung thư da có ngứa không?”. Trên thực tế, tình trạng ngứa, rát hay khó chịu ở vùng da bất thường có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân gây ung thư da, các triệu chứng điển hình, những đối tượng có nguy cơ cao, phương pháp chẩn đoán điều trị, cũng như cách phòng ngừa hiệu quả. Đây sẽ là nguồn thông tin hữu ích giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe và phát hiện sớm bệnh lý nguy hiểm này.
Vì sao ngứa da là cảnh báo của ung thư?
Ngứa da thường chỉ được xem là phản ứng bình thường do dị ứng, côn trùng cắn hoặc khô da. Tuy nhiên, nếu tình trạng ngứa kéo dài, xuất hiện ở một vị trí cố định và kèm theo các thay đổi bất thường trên da như nổi cục, loét, chảy máu hoặc nốt ruồi biến dạng, thì đó có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của ung thư da.
Nguyên nhân là khi các tế bào ung thư phát triển, chúng có thể kích thích dây thần kinh dưới da hoặc gây viêm tại chỗ, dẫn đến cảm giác ngứa, rát. Khác với ngứa thông thường, ngứa do ung thư thường khó thuyên giảm bằng thuốc bôi hay kháng histamin, đồng thời đi kèm với tổn thương da dai dẳng. Do đó, việc theo dõi sát sao tình trạng ngứa bất thường là rất quan trọng để phát hiện và điều trị ung thư da kịp thời.
Tổng quan về bệnh ung thư da
Ung thư da là tình trạng các tế bào da phát triển bất thường và mất kiểm soát, tạo thành khối u ác tính. Đây là một trong những loại ung thư phổ biến nhất trên thế giới, có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng tỷ lệ cao hơn ở người thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Theo thống kê y tế, ung thư da chiếm tới hơn 30% tổng số ca ung thư được chẩn đoán hằng năm. Mặc dù nhiều trường hợp có tiên lượng tốt nếu phát hiện sớm, nhưng nếu bỏ qua dấu hiệu cảnh báo ban đầu, khối u có thể lan rộng, xâm lấn sang các cơ quan khác và đe dọa tính mạng.
Có ba dạng ung thư da thường gặp: ung thư biểu mô tế bào đáy, ung thư biểu mô tế bào vảy và u ác tính tế bào hắc tố. Trong đó, tế bào hắc tố là dạng nguy hiểm nhất vì có khả năng di căn nhanh. Do vậy, việc nhận biết sớm các biểu hiện bất thường trên da đóng vai trò then chốt trong quá trình phòng ngừa và điều trị hiệu quả.
Nguyên nhân bệnh ung thư da
Ung thư da hình thành khi các tế bào da bị tổn thương và biến đổi thành ác tính dưới tác động của nhiều yếu tố nguy cơ. Một số nguyên nhân chính bao gồm:
Da tiếp xúc với các tia phóng xạ
Ánh nắng mặt trời chứa tia UV là thủ phạm hàng đầu gây tổn thương DNA của tế bào da. Khi tiếp xúc lâu dài và không được bảo vệ, các tế bào dễ bị đột biến, từ đó phát triển thành ung thư da. Ngoài ra, người từng xạ trị hoặc làm việc trong môi trường phóng xạ cũng có nguy cơ cao.
Bệnh di truyền
Một số hội chứng di truyền hiếm gặp như xeroderma pigmentosum (da nhiễm sắc tố khô), albinism (bạch tạng) khiến cơ thể mất khả năng tự bảo vệ trước tia UV, làm tăng đáng kể khả năng mắc ung thư da.
Các bệnh lý da tồn tại từ trước
Những vết sẹo bỏng, loét mạn tính, vùng da bị viêm hoặc các tổn thương tiền ung thư như dày sừng ánh sáng có thể tiến triển thành ung thư nếu không được theo dõi và điều trị kịp thời.
Tiếp xúc với hóa chất gây ung thư
Người thường xuyên tiếp xúc với các hóa chất độc hại như asen, nhựa than đá, hắc ín, thuốc nhuộm công nghiệp có nguy cơ cao phát triển ung thư da. Đây là lý do nhiều ngành nghề như khai thác mỏ, hóa chất, xưởng in… được xem là nhóm nguy cơ.
Triệu chứng bệnh ung thư da
Ung thư da thường khởi phát âm thầm, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý da thông thường. Tuy nhiên, nếu để ý kỹ, người bệnh có thể nhận ra một số dấu hiệu cảnh báo sau:
Ổ loét lâu lành hoặc vết loét rớm máu
Một trong những triệu chứng sớm nhất của ung thư da là sự xuất hiện của ổ loét kéo dài, khó lành dù đã được chăm sóc. Vết loét này thường rớm máu, có thể tiết dịch và ngày càng lan rộng. Khác với vết thương thông thường, nó không cải thiện sau vài tuần mà có xu hướng nặng thêm, đặc biệt ở những vùng da tiếp xúc ánh nắng nhiều như mặt, cổ, tay.
Ổ dầy sừng có loét, nổi cục, dễ chảy máu
Một số trường hợp ung thư da khởi phát với tình trạng da dày sừng, sần sùi, tạo thành mảng hoặc cục nổi cứng. Khi tiến triển, vùng da này rất dễ nứt loét, chảy máu và gây đau. Đây là dấu hiệu thường gặp ở ung thư biểu mô tế bào vảy, thường xuất hiện tại những vị trí da hở, tiếp xúc trực tiếp ánh sáng mặt trời.
Loét hoặc u trên nền sẹo cũ
Ung thư da đôi khi phát triển trên chính các vết sẹo lâu năm, đặc biệt là sẹo bỏng. Người bệnh có thể nhận thấy vùng sẹo bỗng nhiên xuất hiện vết loét khó liền, hoặc nổi lên một khối u bất thường. Những tổn thương này thường kèm theo cảm giác ngứa, đau rát, thậm chí chảy dịch, vì vậy cần cảnh giác và đi khám sớm.
Nốt đỏ mạn tính có loét
Các nốt đỏ tồn tại lâu ngày, không đáp ứng điều trị, dần dày sừng, bong vảy hoặc loét cũng là một biểu hiện đáng lo ngại. Bên cạnh đó, nốt ruồi thay đổi về kích thước, màu sắc hoặc hình dạng là dấu hiệu cảnh báo đặc biệt nguy hiểm của u hắc tố ác tính.
Nốt ruồi thay đổi kích thước
Nốt ruồi bình thường thường ổn định theo thời gian. Tuy nhiên, nếu một nốt ruồi bỗng to nhanh bất thường, đổi màu từ nâu sang đen hoặc xuất hiện nhiều màu xen kẽ, bờ không đều, dễ loét hoặc rớm máu, kèm theo ngứa hoặc đau thì đây là dấu hiệu cảnh báo u hắc tố ác tính - loại ung thư da nguy hiểm nhất.
>> Tham khảo: Cách trị lở loét ở người già
Các loại ung thư da thường gặp
Ung thư biểu mô tế bào đáy
Đây là loại ung thư da thường gặp nhất, chiếm khoảng 70-80% các ca. Bệnh khởi phát từ lớp tế bào đáy của biểu bì và tiến triển chậm. Tổn thương thường biểu hiện dưới dạng nốt nhỏ màu hồng hoặc trắng ngọc, có bề mặt bóng, đôi khi loét hoặc rớm máu. Ung thư biểu mô tế bào đáy hiếm khi di căn xa nhưng có thể ăn sâu vào mô xung quanh nếu không điều trị, gây tổn thương nặng về thẩm mỹ và chức năng.
Ung thư biểu mô tế bào vảy
Đây là loại ung thư da đứng thứ hai về tần suất, phát sinh từ các tế bào vảy ở lớp trên cùng của biểu bì. Bệnh thường biểu hiện dưới dạng mảng dày sừng, khối u nổi cứng, dễ loét và chảy máu. So với ung thư biểu mô tế bào đáy, loại này có khả năng lan nhanh hơn, thậm chí di căn tới hạch bạch huyết và cơ quan khác nếu không được phát hiện sớm.
U ác tính tế bào hắc tố
U hắc tố ác tính ít gặp hơn, chỉ chiếm khoảng 1-3% các ca ung thư da, nhưng lại nguy hiểm nhất. Bệnh phát triển từ tế bào hắc tố - tế bào sản xuất sắc tố melanin, thường xuất hiện trên nền nốt ruồi cũ hoặc nốt ruồi mới bất thường. Dấu hiệu điển hình là nốt ruồi thay đổi nhanh về kích thước, màu sắc, bờ không đều, có thể loét hoặc rớm máu. U hắc tố ác tính có tốc độ di căn rất nhanh, đe dọa tính mạng nếu chẩn đoán muộn, vì vậy cần được phát hiện và điều trị ngay từ giai đoạn đầu.
Các đối tượng nguy cơ bệnh ung thư da
Ung thư da có thể gặp ở bất kỳ ai, tuy nhiên một số nhóm đối tượng dưới đây có nguy cơ mắc bệnh cao hơn và cần đặc biệt lưu ý đến việc bảo vệ cũng như theo dõi sức khỏe làn da.
Người da trắng (hay gặp nhất )
Người có làn da sáng màu, ít sắc tố melanin sẽ dễ bị tác hại bởi tia cực tím hơn so với người da sẫm màu. Đây là lý do ung thư da thường gặp ở người da trắng, đặc biệt ở các nước châu Âu, châu Mỹ, nơi thói quen tắm nắng phổ biến.
Người lao động ngoài trời tiếp xúc nhiều với tia cực tím
Những người làm nghề nông, ngư dân, công nhân xây dựng, lái xe đường dài… thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời mà không có biện pháp bảo vệ sẽ có nguy cơ mắc ung thư da cao hơn. Tia cực tím không chỉ gây lão hóa da mà còn phá hủy DNA của tế bào, là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư da.
Người lao động tiếp xúc với hóa chất độc hại
Những công nhân trong ngành khai thác mỏ, luyện kim, sản xuất hóa chất, xăng dầu, in ấn… thường xuyên tiếp xúc với asen, hắc ín, nhựa than đá và nhiều hóa chất nguy hiểm khác. Đây đều là các tác nhân có khả năng gây đột biến tế bào, làm tăng nguy cơ phát triển ung thư da.
Người có bệnh lý tiền ung thư da
Một số tổn thương da mạn tính như dày sừng ánh sáng, sẹo bỏng lâu năm, loét mạn tính hoặc bệnh dày sừng do arsenic có thể tiến triển thành ung thư nếu không được theo dõi và điều trị kịp thời. Nhóm người này cần được bác sĩ da liễu kiểm tra định kỳ để phát hiện sớm sự chuyển dạng ác tính.
Người suy giảm miễn dịch
Bệnh nhân ghép tạng phải dùng thuốc ức chế miễn dịch, người nhiễm HIV/AIDS hoặc mắc các bệnh làm suy yếu hệ miễn dịch dễ bị ung thư da hơn. Hệ miễn dịch suy yếu khiến cơ thể mất khả năng tiêu diệt các tế bào bất thường, tạo điều kiện cho tế bào ung thư phát triển.
Người mắc bệnh di truyền
Một số hội chứng di truyền hiếm gặp như xeroderma pigmentosum (da nhiễm sắc tố khô) hoặc bạch tạng khiến da không có khả năng tự bảo vệ trước tác hại của tia cực tím. Những người này có nguy cơ phát triển ung thư da rất cao, thường ở độ tuổi trẻ hơn so với cộng đồng chung.
Các phương pháp điều trị ung thư da
Phẫu thuật ung thư da
Phẫu thuật là cách điều trị được lựa chọn nhiều nhất trong ung thư da, đặc biệt khi bệnh được phát hiện sớm. Bác sĩ sẽ tiến hành cắt bỏ khối u và một phần mô lành xung quanh để chắc chắn rằng tế bào ung thư không còn sót lại. Với những vị trí nhạy cảm như mặt, môi hay tai, có kỹ thuật mổ vi phẫu giúp lấy u chính xác mà vẫn giữ được thẩm mỹ. Sau phẫu thuật, người bệnh thường chỉ cần nghỉ ngơi một thời gian ngắn là có thể sinh hoạt lại bình thường, và nếu phát hiện ở giai đoạn sớm, tỷ lệ khỏi bệnh rất cao.
Tia xạ
Xạ trị dùng tia năng lượng cao chiếu trực tiếp vào vùng da bị bệnh, khiến tế bào ung thư bị phá hủy. Phương pháp này thường được áp dụng cho những trường hợp không thể mổ, người lớn tuổi hoặc bệnh ở vị trí khó can thiệp phẫu thuật. Một liệu trình xạ trị có thể kéo dài vài tuần, mỗi tuần bệnh nhân đến bệnh viện vài buổi. Trong quá trình điều trị, vùng da chiếu tia có thể đỏ, bong vảy hoặc hơi đau rát, nhưng đa số triệu chứng sẽ giảm dần sau khi kết thúc.
Hóa trị
Hóa trị trong ung thư da có hai hình thức: bôi thuốc trực tiếp lên da hoặc dùng thuốc toàn thân. Với các khối u nhỏ và nông, bác sĩ thường chỉ định thuốc bôi có hoạt chất chống ung thư, giúp phá hủy tế bào bệnh mà không cần mổ. Nếu bệnh đã lan rộng hoặc tái phát, hóa trị toàn thân bằng đường uống hoặc truyền tĩnh mạch sẽ được cân nhắc. Tuy nhiên, cách này có thể gây tác dụng phụ như rụng tóc, buồn nôn, mệt mỏi. Người bệnh cần được chăm sóc dinh dưỡng tốt và nghỉ ngơi hợp lý để giảm khó chịu.
Điều trị tái phát
Ung thư da có nguy cơ quay trở lại, đặc biệt nếu khối u ban đầu chưa được loại bỏ hoàn toàn. Khi tái phát, bác sĩ thường kết hợp nhiều phương pháp như phẫu thuật lại, xạ trị hoặc dùng thuốc mới. Chính vì vậy, sau khi điều trị xong, bệnh nhân cần tái khám định kỳ, theo dõi da kỹ lưỡng và báo ngay cho bác sĩ nếu thấy có nốt lạ, vết loét lâu lành hoặc nốt ruồi thay đổi bất thường. Việc theo dõi chặt chẽ giúp phát hiện sớm và tăng khả năng điều trị thành công.
Phòng ngừa bệnh ung thư da
- Bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời: Tránh ra ngoài vào khung giờ nắng gắt (10h - 15h), sử dụng quần áo dài tay, nón rộng vành, kính râm và kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên. Nhớ thoa lại kem sau vài giờ nếu hoạt động ngoài trời lâu.
- Theo dõi và kiểm tra da thường xuyên: Chú ý đến các dấu hiệu bất thường như nốt ruồi thay đổi kích thước, màu sắc, vết loét lâu lành hoặc vùng da đỏ kéo dài. Nếu có dấu hiệu lạ, nên đi khám bác sĩ da liễu càng sớm càng tốt.
- Hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại: Người làm việc trong môi trường có hóa chất, khói bụi hoặc chất phóng xạ nên có đồ bảo hộ đầy đủ để giảm nguy cơ gây tổn thương da lâu dài.
- Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây chứa chất chống oxy hóa, tránh hút thuốc lá, rượu bia quá mức. Lối sống lành mạnh giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả, từ đó hỗ trợ phòng ngừa bệnh.
- Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt với những người có tiền sử gia đình mắc ung thư da, từng bị tổn thương tiền ung thư, hoặc suy giảm miễn dịch, việc khám da định kỳ sẽ giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
Câu hỏi thường gặp
Ung thư da có gây ngứa không?
Có. Nhiều trường hợp ung thư da gây cảm giác ngứa, rát hoặc khó chịu tại vùng da tổn thương. Tuy nhiên, ngứa không phải là triệu chứng duy nhất, nên nếu thấy ngứa kèm theo vết loét lâu lành, nốt ruồi thay đổi bất thường thì cần đi khám để được kiểm tra.
Làm thế nào để phát hiện sớm ung thư da?
Cách tốt nhất là quan sát da thường xuyên, đặc biệt chú ý đến nốt ruồi, vết thâm, vết loét hay mảng đỏ kéo dài không khỏi. Nếu có sự thay đổi về kích thước, màu sắc, hình dáng hoặc xuất hiện chảy máu thì nên đến bác sĩ da liễu để được chẩn đoán sớm.
Nguyên nhân chính dẫn đến ung thư da là gì?
Nguyên nhân phổ biến nhất là tiếp xúc nhiều với tia cực tím từ ánh nắng mặt trời. Ngoài ra, yếu tố di truyền, tiếp xúc với hóa chất độc hại hoặc từng mắc bệnh lý da mạn tính cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Có những phương pháp điều trị ung thư da nào?
Một số phương pháp thường được áp dụng gồm phẫu thuật cắt bỏ khối u, xạ trị, hóa trị và liệu pháp miễn dịch. Tùy giai đoạn và loại ung thư da, bác sĩ sẽ chỉ định phương án điều trị phù hợp để đạt hiệu quả tốt nhất.
Tôi có thể ngăn ngừa ung thư da như thế nào?
Bạn có thể giảm nguy cơ bằng cách hạn chế nắng gắt, dùng kem chống nắng, mặc đồ bảo hộ khi làm việc ngoài trời hoặc tiếp xúc với hóa chất. Đồng thời, duy trì lối sống lành mạnh và khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bệnh nếu có.
Tổng kết
Ung thư da là một trong những bệnh lý ác tính thường gặp, có thể khởi phát từ những dấu hiệu rất nhỏ như ngứa dai dẳng, nốt ruồi biến đổi hay vết loét lâu lành. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh và chú ý đến những yếu tố nguy cơ sẽ giúp mỗi người chủ động hơn trong phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe làn da. Đồng thời, xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh, che chắn và sử dụng kem chống nắng đúng cách là những biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
